To będzie wyjątkowa edycja WarszeMuzik, może bardziej potrzebna, niż kiedykolwiek. Ze względu na pandemię COVID19 nie możemy jak w latach ubiegłych jeździć rowerami, zatrzymywać się w bramach ostańców i rozmawiać z przechodniami, pracować z mieszkańcami. Będziemy jednak obecni z naszymi koncertami, a jeśli pozwolą na to regulacje sanitarne – także z leżakami dla mieszkańców i gości. Mimo narzuconego dystansu, będzie można posłuchać muzyki z balkonów, okien, klatek schodowych.

W 2020 roku repertuar poszerzy się o kolejne znakomite postaci międzywojnia oraz o nowe, muzyczne konteksty.

Po raz pierwszy w kamienicach zabrzmi muzyka Józefa Kofflera, bodaj pierwszego w Polsce entuzjasty techniki dodekafoniczej, którą zafascynował się dzięki znajomości z Alanem Bergiem i Arnoldem Schonbergiem. Z Warszawą wiązała go aktywna działalność w Zarządzie Stowarzyszenia Kompozytorów Polskich. Podczas koncertu inauguracyjnego Hashtag Strings wykona „Trio Smyczkowe” kompozytora, którego życie brutalnie przerwała II wojna światowa.

Koncert inauguracyjny przyniesie także twórczość innego kompozytora, rezydenta tegorocznej edycji festiwalu: Yaira Klartaga, który muzyczną „archeologię” połączy ze współczesnością. „Half Tiger, Half Poet” na skrzypce solo zabrzmi z okna, w symbolicznym nawiązaniu do postaci najwybitniejszego poety getta warszawskiego – Władysława Szlengla, którego dom przy ul. Waliców 14 do dziś jest świadkiem historii. Zaś na zakończenie festiwalu, w Muzeum POLIN muzycy Hashtag Ensemble dokonają prawykonania dedykacji kompozytora „No: vorrei e non”, w której artysta podnosi temat „pracy pamięci”, odnosząc się do historii własnego dziadka, przedwojennego chórzysty Wielkiej Synagogi na Tłomackiem. To będzie z pewnością fascynująca podróż w czasie i podróż do źródeł tożsamości.

Po raz drugi w ramach podwórkowych koncertów WarszeMuzik zabrzmi muzyka Franza Schuberta, pierwszego kompozytora w historii muzyki klasycznej, który blisko współpracował z synagogą i pisał muzykę liturgiczną do hebrajskich tekstów. Schubert zakazany był przez Niemców w okupowanej Europie jako przyjaciel żydowskiej diaspory, tym chętniej jego prostą śpiewność włączamy do programów WarszeMuzik. Wielkim miłośnikiem muzyki Schuberta był także patron festiwalu WarszeMuzik – Mieczysław Wajnberg.

Od pierwszego koncertu w 2017 roku, festiwalowi towarzyszy także postać Władysława Szpilmana, znakomitego pianisty, kompozytora, aranżera, którego historia stała się inspiracją do powstania oscarowego filmu „Pianista”. Fenomen „Kolumbów” – ludzi, którzy przetrwali zagładę miasta ukrywając się w jego ruinach – to do dzisiaj wstrząsające świadectwo czasów wojny. Władysław Szpilman w 1940 roku w getcie napisał utwór inspirowany stylem Chopina. (Chopin był bowiem kompozytorem zakazanym). Bezpretensjonalny, prosty i nostalgiczny Mazurek brzmiał w kawiarniach getta, a dzisiaj przekonuje nas o głębokiej, polskiej tożsamości tak wielu Żydów z Dzielnicy Północnej, utraconych, wybitnych postaci kultury i sztuki.

Ania Karpowicz
__________________

Niedzielne koncerty w ramach festiwalu WarszeMuzik zawędrują do przestrzeni Pomnika Umschlagplatz w Warszawie już po raz drugi. Nie sposób nie zauważyć wyjątkowości tego miejsca. Pomnik Umschlagplatz to przestrzeń ważna zarówno dla tych, którzy podążają warszawskim szlakiem miejsc upamiętniających Holokaust, ale też dla tych, którzy właśnie w sierpniu w niedzielne popołudnie mogą usłyszeć tam muzykę na żywo. Można by zastanawiać się czy teren pomnika – otoczony z czterech stron kamiennymi ścianami, bez zadaszenia, położony przy ruchliwej ulicy Stawki – to odpowiednie miejsce do słuchania muzyki. Okazuje się jednak, że wybrzmiewająca muzyka właśnie w takiej odsłonie nabiera symbolicznego znaczenia. Wprowadza życie w miejsce, które o życiu zapomniało. Które, poprzez muzykę, przypomina obecność tych, których już nie ma. Jeśli traktujemy Pomnik UmschlagPlatz jako miejsce pamięci, to dzięki muzyce ta pamięć ma szansę trwać.

W tegorocznej odsłonie cyklu będziemy mieli okazję uczestniczyć w czterech koncertach. Wszystkie prezentują dzieła muzyki kameralnej, gdzie elementem wspólnym jest fortepian towarzyszący kolejno wiolonczeli, skrzypcom, altówce i fletowi.

Podczas pierwszego recitalu kameralnego w wykonaniu krakowskiego duetu (Jan Kalinowski – wiolonczela i Marek Szlezer – fortepian) zabrzmią dwie Sonaty na wiolonczelę i fortepian kompozytorów tworzących w XX w. Powstała w 1906 roku Sonata a-moll op. 10 Ludomira Różyckiego – przedstawiciela Młodej Polski w muzyce – zostanie skonfrontowana z II Sonatą Aleksandra Tansmana skomponowaną w roku 1930. W wykonaniu duetu usłyszymy także ostatnią z trzech miniatur op. 29 Maurycego Moszkowskiego – powstałą w 1882 roku „Kołysankę”. Ważnym elementem koncertu będzie prezentacja na fortepianie Mazurka Jana Radzyńskiego – kompozytora urodzonego w 1950 roku w Warszawie, mieszkającego w USA.

Podczas kolejnego koncertu usłyszymy duet skrzypaczki Marii Sławek i pianisty Mischy Kozłowskiego. Artyści zaprezentują dzieła pięciu kompozytorów. Znów będziemy mieli okazję zapoznać się z twórczością Jana Radzyńskiego – Mischa Kozłowski wykona kolejny z jego Mazurków na fortepian solo. Artyści zaprezentują także „Suite Polonaise” Szymona Laksa, kompozytora ocalałego z obozu koncentracyjnego w Oświęcimiu. Obok tego dzieła zabrzmi kompozycja „Nigun & Dance” urodzonego i wykształconego w Warszawie Artura Gelbruna, który po II wojnie światowej osiadł na stałe w Tel Awiwie. Muzycy przybliżą publiczności także warszawskie utwory Mieczysława Wajnberga – kompozytora patronującego festiwalowi WarszeMuzik – a będą to powstałe w 1934 roku „Trzy utwory” na skrzypce i fortepian.

Gośćmi trzeciego koncertu będą altowiolistka Aleksandra Demowska-Madejska i pianista Wojciecha Pyrć. Kontynuacją wątku wajnbergowskiego z poprzedniego koncertu będzie „Sonata na altówkę i fortepian”. Utwór napisany w 1945 roku został pierwotnie przeznaczony na klarnet z towarzyszeniem fortepianu, a solową partię opracowała na altówkę Julia Rebekka Adler. Oprócz Wajberga usłyszymy także utwór Aleksandra Weprika. Kompozytor ten urodził się na Podolu, wychował w Warszawie, ale resztę życia spędził na terenie Związku Radzieckiego, gdzie przetrwał obie wojny światowe. W wykonaniu duetu altowiolistki i pianisty usłyszymy powstały w 1925 roku poemat „Kaddish”. Następnie zabrzmi „Romans” Ignacego Friedmana, który zyskał międzynarodową sławę bardziej jako pianista, niż kompozytor oraz „Serenadę” Jerzego Fitelberga – syna słynnego polskiego dyrygenta Grzegorza Fitelberga. Warto zauważyć, że wszystkie utwory prezentowane podczas tego koncertu będą polskimi prawykonaniami.

Finałowy koncert cyklu zabrzmi w wykonaniu kuratorów festiwalu – flecistki Ani Karpowicz i pianisty Marka Brachy. Artyści przedstawią interpretację trzech wyjątkowych form sonatowych. Pierwszą z nich skomponował w 1926 roku młody Aleksander Tansman, w utworze słychać fascynację kompozytora Paryżem lat 20-tych, zgrabne łączenie motywów polskich, jazzowych i skali klezmerskiej. Kolejna Sonatina to utwór z 1948 roku, pióra Tadeusza Zygfryda Kasserna. Kompozytor, który w Warszawie przeżył dwa powstania, wyjechał do USA jako dyplomata i w 1948 roku osiadł na stałe w Nowym Jorku. Na koniec zabrzmi napisana w 1928 roku Sonata Erwina Schulhoffa, jednego z wielu kompozytorów pochodzenia żydowskiego, którzy zginęli w Holokauście. Słychać w niej nie tylko motywy zaczerpnięte z muzyki aszkenazyjskich Żydów, ale przede wszystkim niepośledni talent kompozytorski.

Cykl zakończy się powrotem do początku – „Kołysanką” op. 1 Mieczysława Wajnberga z 1935 roku, napisaną dla siostry kompozytora – Esti, która podobnie jak prawie pół miliona warszawskich Żydów, z Umschlagplatzu wyruszyła w swoją ostatnią podróż.

Marek Bracha
________________